Bóle pleców / krzyża

Co to jest „ból krzyża” i jak często występuje?

„Bólem krzyża” potocznie nazywa się różne dolegliwości o charakterze bólowym, które są zlokalizowane w dolnej części kręgosłupa. Mogą mieć różną przyczynę, jednak najczęściej są spowodowane chorobą zwyrodnieniową kręgosłupa. Około 90% procent dorosłych doświadcza w różnym okresie życia bóli krzyża. Każdego roku dotykają około 5% populacji.

Najczęściej źródłem bólu jest krążek międzykręgowy, czyli element kręgosłupa o kształcie dysku zlokalizowany pomiędzy trzonami kręgów. Składa się on z jadra miażdżystego oraz otaczającego go pierścienia włóknistego. Wraz z wiekiem począwszy od okresu dojrzewania zachodzi w nich proces zwyrodnieniowy nazywany dyskopatią. Pod wpływem nadmiernego obciążenia może dojść do pęknięcia pierścienia włóknistego i przesunięcia się jądra miażdżystego ku tyłowi i nagłych bardzo silnych dolegliwości bólowych. Ten stan nazywamy ostrą lumbalgią (potocznie lumbago/postrzał). W przypadku, gdy zmiany są bardziej nasilone i dojdzie do ucisku na korzenie nerwowe mamy do czynienia rwą kulszową lub udową. Najbardziej niebezpieczną sytuacją jest rozerwanie pierścienia włóknistego i przemieszczenie się fragmentu jadra miażdżystego w głąb kanału kręgowego powodujące ucisk i uszkodzenie korzeni nerwów rdzeniowych (potocznie nazywane „wypadnięciem dysku”). Wówczas poza silnym bólem (tzw. bólem neuropatycznym) mogą wystąpić objawy uszkodzenia układu nerwowego np. osłabienie siły mięśniowej stopy, zaburzenia czucia na skórze kończyny dolnej.

Nie wszystkie bóle krzyża są spowodowane dyskopatią. Mogą być również wywoływane przeciążeniem lub przykurczem mięśni przykręgosłupowych, patologią zlokalizowaną w stawach międzywyrostkowych lub więzadłach kręgosłupa. Ból odcinka lędźwiowo-krzyżowego może występować również w przebiegu poważnych chorób takich jak np. guzy, ropnie i krwiaki kanału kręgowego lub złamania kręgów. Patologie w obrębie innych narządów także mogą się objawiać bólem krzyża i w diagnostyce różnicowej zawsze należy je brać pod uwagę (np., kamica nerkowa, stany zapalne w obrębie układu moczowego lub rozrodczego, endometrioza, nowotwory i inne).

Diagnostyka bóli krzyża

W celu postawienia diagnozy lekarz neurolog zbiera dokładny wywiad dotyczący umiejscowienia bólu, jego charakteru i stopnia nasilenia, jego początku oraz czasu trwania oraz czynników, które ból nasilają lub zmniejszają. Kolejnym etapem w procesie diagnostycznym jest przeprowadzenie pełnego badania neurologicznego. Następnie adekwatnie do indywidualnej sytuacji klinicznej pacjenta lekarz decyduje o konieczności wykonania badań dodatkowych. Do badań przydatnych w diagnostyce zaliczamy RTG kręgosłupa wraz ocena czynnościową, tomografię komputerową oraz rezonans magnetyczny. Badaniem o największej czułości w wykrywaniu patologii w obrębie krążków międzykręgowych oraz obrazowaniu struktur nerwowych jest rezonans magnetyczny.

Leczenie bóli krzyża

• Leczenie zachowawcze
  

  Leczenie zachowawcze stanowi standard postępowaniu u zdecydowanej większości pacjentów. Polega na czasowym odciążeniu kręgosłupa, stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych oraz leków mających działanie miorelaksujące (rozluźniające mięśnie). Ponadto jak najwcześniej należy rozpocząć rehabilitacje ruchową, która jest podstawą leczenia oraz fizykoterapię jako metody uzupełniające. Im wcześniej rozpocznie się odpowiednie ćwiczenia tym szybciej dochodzi do zmniejszenie/ustąpienia bólu oraz zmniejsza się ryzyko przejścia ostrego bólu w przewlekły zespół bólowy kręgosłupa. Konieczne jest aby program ćwiczeń został dobrany indywidualnie dla pacjenta oraz był wykonywany zarówno pod okiem doświadczonego rehabilitanta jak i również samodzielnie przez pacjenta pomiędzy sesjami terapeutycznymi. Niezwykle ważna w powrocie do zdrowia jest systematyczność wykonywania ćwiczeń.

• Leczenie operacyjne
  

  U ok 1-2% pacjentów z bólami krzyża leczenie zachowawcze nie będzie wystarczające. Pacjenci z obecnymi objawami neurologicznymi w badaniu neurologicznym takimi jak niedowłady w zakresie kończyny dolnej lub u których doszło do zatrzymania moczu powinni być kierowani do leczenia operacyjnego w trybie pilnym. Wskazaniem do pilnego zabiegu operacyjnego jest również stwierdzenie niestabilnego złamania kręgosłupa, guza lub ropnia w kanale kręgowym. Leczenie operacyjne w trybie planowym jest wskazane u pacjentów, u których pomimo prawidłowo prowadzonej rehabilitacji ruchowej nie zmniejszają się dolegliwości bólowe.